Leksykon opozycji - woj.siedleckie i bialskopodlaskie
Krzysztof Biernacki
Całość w wersji PDF do ściągnięcia
Wydawać by się mogło, iż w regionie takim jak siedlecki trudno o rozwinięcie działalności opozycyjnej. Tymczasem okazało się, że tamtejsze podziemie dokonało bardzo wiele. Kształt siedleckiej opozycji uwarunkowany był czynnikami demograficznymi i historycznymi. W regionie przeważa zabudowa wiejska, w dużej mierze pozostałość dawnych zaścianków szlachty zagrodowej. Charakterystyczne są kolonie położone obok wsi: parę domów często ukrytych dla oka w licznych na tych terenach, gęstych lasach. Kontakt ze światem jest ograniczony, sprowadza się do jednego-trzech kursów autobusu PKS dziennie. Ekspansja radia i telewizji nastąpiła dopiero w latach 70-tych, telefonizacja w ostatnich dziesięciu latach, indywidualne zmotoryzowanie nawet dziś nie jest powszechne. Jednocześnie wystepują gospodarstwa o pokaźnym areale gruntów bądź wyspecjalizowane (hodowla, sadownictwo). Miasta są nieliczne. Największe z nich, Siedlce, liczy obecnie ok. 77 tys. mieszkańców. Wielu z nich posiada równocześnie domy na wsiach, w których przez znaczną część roku zamieszkuje. W czasach PRL-u powoli następowało uprzemysłowienie regionu. Tym nie mniej, znaczny odsetek ludności regionu zaliczał się do kategorii chłoporobotników. Inteligencja stanowiła znikomą mniejszość. Proweniencja ludności wpływała na jej przywiązanie do Kościoła i wiary katolickiej.
W okresie II wojny światowej tereny te znalazły się pod okupacją niemiecką. Pojawiły się oddziały zbrojne działające na zasadzie pospolitego ruszenia (partyzantami byli normalnie gospodarujący rolnicy, którzy zbierali się w celu dokonania pojedynczych akcji). Znaczne wpływy miała tu organizacja „Miecz i Pług”. Po jej wchłonięciu przez AK przynależność organizacyjna poszczególnych oddziałów nie była do końca określona; oprócz AK znaczne wpływy posiadało tu NSZ, większe akcje (rzadkie) obie organizacje dokonywały wspólnie (np. akcja na dworzec kolejowy w Mrozach, wysadzanie pociągów). Istniały też grupy partyzantów radzieckich skupiające uciekinierów z transportów i obozów jenieckich, kierowane przez emisariuszy zza Buga. O ich walkach z Niemcami nic nie wiadomo, natomiast dokonywane przez nich na wsiach sekwestracje prowiantu i furażu sprawiły, że byli powszechnie uważani za bandytów. Armia Czerwona wkroczyła do Siedlec na wiosnę 1944 r. Od razu rozpoczęły się prześladowania miejscowej ludności, szczególnie ludzi młodych, których KGB podejrzewało o uczestnictwo w konspiracji. Wpłynęło to na rozwój zbrojnego podziemia, które wykorzystując warunki naturalne (np. leśne uroczysko Jata, gdzie w 1943 r. mieściła się polowa szkoła podchorążych AK) i sympatie ludności (znane są przypadki, że wieś wybierała milicjantami ujawniających się członków leśnych oddziałów) funkcjonowało w siedleckiem do końca lat 40-tych, drobne zaś grupy przeciwników władzy ludowej i pojedynczo ukrywający się partyzanci zostali zlikwidowani dopiero w połowie lat 50-tych.
[następna strona]